اگر در رم بودید و ناگهان توریستی از شما پرسید که میدان فردوسی کجاست، تعجب نکنید! در نزدیکی‌های مرکز رم، میدانگاهی به نام شاعر حماسه‌سرای بزرگ ایران، یعنی فردوسی وجود دارد. مجسمه فردوسی در ایتالیا که نمادی از فرهنگ و هنر ایرانیست، یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر رم محسوب می‌شود که تقریبا نظر اغلب توریست‌ها به‌ویژه گردشگران ایرانی را به خود جلب کرده است. نکته جالب اینجاست که مجسمه فردوسی در کشوری واقع شده که خود سرزمینی غنی از فرهنگ و هنر است و هنرمندان و مجسمه‌سازان مشهوری مثل لئوناردو داوینچی و میکل‌آنژ دارد. 

سازنده مجسمه فردوسی در ایتالیا کیست؟

این مجسمه در سال 1337 توسط استاد ابوالحسن صدیقی ساخته شد. تندیس فردوسی پس از ساخت به رم انتقال پیدا کرد و طی مراسمی در میدانی از شهر رم نصب شد. به همین دلیل هم این مکان را با نام میدان پیازال فردوسی (Piazzale Ferdowsi) می‌شناسند. استاد ابوالحسن صدیقی از نقاشان و مجسمه‌سازان برجسته ایرانی و همچنین از شاگردان کمال‌الملک بوده است. استاد صدیقی از جانب گوستينوس آمبروزی مجسمه‌ساز ايتاليايی، میکل‌آنژ ثانی شرق نامیده شد. وی با دیدن اين مجسمه، چنان تحت‌تاثیر قرار گرفت كه در دفتر يادبود نوشت: «دنيا بداند، من خالق مجسمه فردوسی را ميكل‌آنژ ثانی شرق شناختم. ميكل‌آنژ بار ديگر در مشرق‌زمين متولد شده است». بیشتر مجسمه‌های معروفی که می‌شناسید، همه کار استاد صدیقی است!

تندیس فردوسی در میدان فردوسی تهران، تندیس نادرشاه افشار در مشهد، مجسمه امیرکبیر در پارک ملت تهران، تندیس خیام در پارک لاله تهران، تندیس یعقوب لیث صفاری در زابل و همچنین نقاشی ابوعلی‌‎سینا که به‌عنوان پرتره رسمی این دانشمند شناخته می‌شود، همگی ساخته دست استاد ابوالحسن صدیقی هستند. این هنرمند به‌خاطر ساخت مجسمه فردوسی در ایتالیا، حین مراسم افتتاحیه، از رئیس‌جمهور وقت این کشور، نشان عالی هنر ایتالیا را دریافت کرد.

متریال و ویژگی‌های اثر مجسمه فردوسی در ایتالیا

مجسمه فردوسی در ایتالیا به ارتفاع 1 متر و 85 سانتی‌متر از جنس مرمر سفید کارارا ساخته شده است. در پایین پای این مجسمه هم جایگاهی وجود دارد که مجسمه روی آن سوار شده و نوشته‌هایی مانند یک کتیبه شامل معرفی فردوسی به زبان‌های فارسی و ایتالیایی و همچنین ابیاتی از شاهنامه دارد.

نکته جالب این که استاد صدیقی به‌قدری ظریف این تندیس را ساخته‌اند که اگر به کتابی که در دست فردوسی است نگاهی بیندازید، شاهد ابیاتی از شاهنامه خواهید بود. البته که تندیس در ارتفاع قرار گرفته و نگاه‌کردن به داخل کتاب کار راحتی نیست. اگر باز هم ریزتر به این اثر نگاه کنید، متوجه امضای هنرمند تحت عنوان SADIGHI 1958  A در پایین پای راست مجسمه خواهید شد.

مرمت و نگهداری مجسمه فردوسی در ایتالیا چگونه است؟

این مجسمه به دلیل شرایط آب‌وهوایی و گذشت بیش از 50 سال از ساخت و نصب آن، تا حدی تخریب شده بود و نوشته‌های حک‌شده پایین مجسمه تقریبا از بین رفته بودند. به همین دلیل هم رایزن فرهنگی سفارت ایران در ایتالیا با همکاری شهرداری رم، تیمی متخصص از مرمت‌گران ایتالیایی فرستاد و پیش از فرارسیدن روز بزرگداشت فردوسی، بازسازی‌ها و مرمت اثر را انجام دادند. حالا هم شهرداری رم برای جلوگیری از تخریب و فرسودگی مجسمه فردوسی در ایتالیا هر ساله تلاش‌ها و آزمایش‌هایی روی آن انجام می‌دهد. به همین دلیل هم بعضی از کارشناسان ایرانی از مقامات شهر رم درخواست کرده‌اند تا به جای نسخه فعلی و اصلی این مجسمه که ارزشمند است، یک نسخه کپی را جای آن قرار دهند و نسخه اصلی را به موزه منتقل کنند.

میدان فردوسی ایتالیا کجاست؟

مجسمه فردوسی در ایتالیا در ناحیه لاتزیو، شهر رم و در پارک طبیعی بزرگی به نام ویلا بورگز (Villa borghese) قرار گرفته که می‌توانید به‌صورت رایگان از آن بازدید کنید. برای دسترسی به این پارک که یکی از بزرگ‌ترین بوستان‎‌های رم است، می‌توانید از ایستگاه‌های متروی Flaminio و Spagna استفاده کنید. در محوطه این پارک علاوه بر مجسمه فردوسی می‌توانید شاهد تندیس‌های مشاهیر مختلف دیگری هم باشید. در پارک ویلا بورگز موزه‌های مختلفی مثل موزه گالریا بورگزه، کافی‌شاپ‌ها و رستوران‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها لذت ببرید.

شادروان علی‌اصغر حکمت، ادیب، مترجم و یکی از مسئولان فرهنگی وقت، در خاطرات اوایل دهه 30 که در رم به رشته تحریر درآورد، می‌نویسد: «در سر راه یکی از میدان‌های کوچک پارک «ویلا بورگز»، محل زیبایی به نام فردوسی موسوم به «پیاتزا فردوسی» را دیدم و تصمیم گرفتم اعتباری برای سفارت ایران بفرستم تا مجسمه فردوسی را در آنجا نصب کنند.»

البته که ارتباط فرهنگی میان این دو کشور کهن به همین مجسمه فردوسی در ایتالیا ختم نمی‌شود و اگر با تور ایتالیا به شهر رم سفر کنید، قطعا شاهد نشانه‌ها و آثار دیگری از ایران خواهید بود که این خود نشانی از علاقه زیاد و فرهنگ نزدیک ایتالیایی‌ها به ما ایرانی‌هاست.

سخن آخر

 فردوسی از مفاخر مهم ایران است که شهرت و اهمیتش فقط به مرزهای ایران محدود نمی‌شود. حضور مجسمه فردوسی در ایتالیا ممکن است برای بسیاری از ایرانی‌ها عجیب باشد، ولی دور از انتظار نیست که فردی با پیشینه و شهرت فردوسی، در سایر نقاط جهان هم معرفی شود. از ویژگی‌های حضور مجسمه فردوسی در ایتالیا می‌توان به آشنا شدن سایر مردم جهان با این شخصیت مهم اشاره کرد؛ مخصوصا در شهر توریستی و مهمی مثل رم.